Première partie, chapitre VII : Notes




1-  J.-B. Vico, Orazioni inaugurali, Oratio VI, pp. 57-67.

2-  « In ea (c’est à dire la discipline, imposée par la convoitise-libido des parents et par leur imprudence) aut nihil aut parum ac summa cum difficultate proficiunt ; et parentum peccatum ingenii sui vicio imputantes, de doctrina spem prorsus omnem abiciunt » (Oratio VI, p. 57).
      L’accusation contre les parents est ici indirecte, mais beaucoup plus effi­cace, car elle part du désespoir des enfants, parce que la discipline avait amené à appeler « défaut d’intelligence » ce qui n’était que le péché des parents.

3-  « Hinc notet hominem usque quaque corruptum, et primo linguae infan­tiam tum mentem opinionibus involutam, animum denique viciis inquinatum comperiat ; et has divinas esse poenas animadvertat, quibus summum. Nunc primi parentis peccatum punit, ut hamamum... Genus dissociaret, disiiceret, dissiparet... ». (Oratio VI, p. 58).

4-  « Hicque primam et praecipuam errorum omnium causam licet agnos­cere. Nemque in prima aetate, mens nostra tam arcte corpori aerat alligata, ut non aliis cogitationibus vacaret, quam iis solis, per quas ea sentiebat quae corpus afficiebat ». (R. Descartes, Principia Philosophiae, A. & T, T. VIII,1 : I, 71, 5).
      Voir aussi Discours de la Méthode, Deuxième partie - A & T, T. VI, p. 13 ; Recherche de la vérité, A & T, T. X, p. 505.
      Pour cette question, voir Gouhier, La pensée métaphysique de Descartes, Vrin, Paris, 1962, pp. 45-51.

5-  R. Descartes, La recherche de la vérité, A & T, T. X, p. 307.

6-  « Corruptae naturae humanae supplicia enumeravimus linguae infan­tiam, mentis opinionem, animi vicia. Emendatae igitur dotes sunt eloquen­tia, scientia, virtus... certo scire, recte agere, digne loqui. » (J.-B. Vico, Oratio VI, p. 60).

7-  Pico della Mirandola, De hominis dignitate, Op. cit. p. 122.

8-  « Quando finalmente venne a lui la notizia di Francesco Bacone signor de Verulamio, uomo egualmente d'icomparabile sapienza volgare et riposta, siccome quello che fu insieme un uomo universale in dottrina e pratica, come raro filosofo e gran ministro di Stato in Inghilterra. E lasciendo de parte stare gli altri suoi libri, nelle cui materie ebbe forso pari e migliori, in quello de Augmentis scientiarum l'apprese tanto che, comme Platone é il principe del sapere dei Greci e un Tacito non hanno i greci, cosi un Bacone ai Latini et ai Greci... » (J.-B. Vico, Autobiografia, p. 30).

9-  J.-B. Vico, De Italorum sapientia, c.II, Opera, Op. cit. p. 143.

10-  « Ac per mathesis dat, per physices dubia ac metaphysicam, que res veras, certas et usquequaque explorates aperit, perducatur. Atque ita vobis metaphisice expeditis, cum iam regulam tenuritis de falsis, dubiis verisque iudicandi » (Oratio VI, p. 65).

11-  F. Bacon, De dignitate et augmentis scientiarum, libri IX Lugduni, F. Mayardum, 1745.
      Oeuvres philosophiques, Ed. Rouillot, v. Paris, Hachette, 1834.

12-  « Tum cognito Deo Opt. Max. quem natura fatetur, ad eum cogno­scendum gradum faciatis, quem nostra religio profitetur : et theologiae christianae animum adiungatis » (Oratio VI, p. 65).

13-  La référence à ce mythe était commune. Il faut noter que, chez Vico, l’in­terprétation n’est pas allégorique, mais déjà historique.

14-  Je renvoie seulement, à titre indicatif, à Coluccio Salutati, surtout à la lettre à G. Dominici, qui marque une des étapes les plus importantes de la polémique entre théologie et poésie, et à l'histoire de l’herméneutique biblique. Voir sa traduction dans E. Garin Educazione umanistica in Italia, Laterza, Bari, 1966, pp. 23-24.
      Voir aussi la lettre à Giovanni di Sanmianiato (C. Salutati, Epistolario, a cura di Novati, Vol. IV, Franzoni, Roma, 1903, pp. 176-199).




t311701 : 17/01/2019